جابر بن سمره
«جابر بن سمره» از صحابه معروف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که حدیث «إثنا عشر خلیفة» را از پیامبر اکرم نقل کرده است. امامیه به این حدیث در اثبات خلافت «ائمه دوازده‌گانه» خود استناد می کنند.
زندگی‌نامه
جابر بن سمرة بن عمرو بن جُنادة بن جُنْدَب سُوائی به قبیله بنی سُواءَة بن عامر بن صَعْصَعة منسوب است. پدرش از صحابه پیامبر و مادرش خالده، خواهر سعد بن ابی وَقّاص (متوفی ۵۵ ق) صحابی معروف پیامبر بود.
از تاریخ تولد جابر اطلاع دقیقی در دست نیست. وی به همراه پدرش در رکاب دایی خود سعد بن ابی وقاص در فتح مدائن (سال ۱۶ ق) شرکت داشت و پس از آن با پدرش در کوفه ماندگار شد. به نوشته ذهبی، وی به هنگام ایراد خطبه مشهور خلیفه دوم در سال ۱۶ قمری در منطقه جابیه (حوالی دمشق)، حضور داشته است.
مورخان درباره سال مرگ جابر اختلاف نظر دارند. برخی آن را در ۶۶ و برخی در ۷۴ یا ۷۵ قمری و در دوران خلافت عبدالملک و امارت بِشر بن مروان بر کوفه دانسته اند.
حدیث اثنا عشر خلیفة
گفته شده جابر بن سمره ۱۴۶ حدیث از پیامبر اکرم روایت کرده که بخاری و مسلم تنها اندکی از آنها را صحیح دانسته اند. علاوه بر این مؤلفانِ دیگرِ صحاح روایاتی از وی نقل کرده اند. جابر علاوه بر پیامبر، از برخی صحابه، از جمله علی بن ابی طالب (علیه السلام)، عمر بن خطّاب، ابوایوب انصاری، سعد بن ابی وقاص و پدرش سمرة بن عمرو نیز روایت نقل کرده است. همچنین راویانی چون اسود بن سعید هَمْدانی، تمیم بن طَرَفَه، حُصین بن عبدالرحمان، عامر بن سعد بن ابی وقاص و ابوخالد بَجَلی نیز از وی حدیث روایت کرده اند.
در منابع حدیثی اهل سنّت چون صحیح بخاری و صحیح مسلم، حدیثی با اختلافاتی اندک در متن، از جابر نقل شده که بنابر آن پیامبر اکرم در جمعی از اصحاب ـ از جمله سمره و پسرش جابر که کودکی خردسال بوده ـ گفته بودند که این امت دوازده امیر (خلیفه) خواهد داشت: «لا یزال الاسلامُ عزیزاً إلی إثنی عشر خلیفة...». به گفته جابر، پیامبر در ادامه سخن خود مطلبی گفته بودند که وی آن را نشنیده بود، اما پدرش سمره ادامه سخن پیامبر را برای او نقل کرد: «کلّهم مِن قریش؛ این دوازده امیر جملگی از قریش هستند».
در منابع حدیثی و احتجاجی امامیه، به این حدیث در مقام تأیید اعتقاد شیعه دوازده امامی استناد شده است.
پانویس
- ↑ ابن حَزْم، ص۲۷۳؛ سمعانی، ج۳، ص۳۳۰.
- ↑ کلاباذی، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۰ـ۵۴۱.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۱۴؛ سمعانی، ج۳، ص۳۳۰ـ۳۳۱.
- ↑ ذهبی، ۱۴۰۲، ج۳، ص۱۸۶؛ نیز رجوع کنید به ابن قتیبه، ج۱، ص۱۱۷؛ ابن عساکر، ج۳، ص۳۸۸.
- ↑ رجوع کنید به نووی، همانجا؛ ذهبی، ۱۴۱۸، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، ص۵۰.
- ↑ رجوع کنید به خلیفة بن خیاط، ص۲۰۹؛ ابن حبّان، ج۳، ص۵۲؛ ابن مَنْجویه، ج۱، ص۱۱۴.
- ↑ رجوع کنید به خطیب بغدادی، ج۱، ص۵۴۲؛ ابن عساکر، ج۳، ص۳۸۹.
- ↑ نَوَوی، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ رجوع کنید به ابن ماجه، ج۱، ص۳۱۷؛ ابوداوود، ج۱، ص۴۳۱؛ ترمذی، ج۲، ص۱۱۱؛ نسائی، ج۳، ص۱۰۹.
- ↑ رجوع کنید به ابن عساکر، همانجا؛ رجوع کنید به مِزّی، ج۴، ص۴۳۷.
- ↑ رجوع کنید به مزی، ج۴، ص۴۳۸.
- ↑ صحیح بخاری، ج۸، ص۱۲۷.
- ↑ صحیح مسلم، ج۲، ص۱۴۵۲ـ۱۴۵۳.
- ↑ صحیح مسلم، ج ۶، ص ۳و۴.
- ↑ برای منابع مختلف این حدیث و بحثی همه جانبه از آن رجوع کنید به صافی، ص۴۵ـ۸۳.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به ابن ابی زینب، ص۱۰۲ـ۱۰۴؛ ابن بابویه، ج۱، ص۶۶؛ طوسی، ص۱۲۶ـ۱۲۹.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "جابر بن سمره" از محسن قاسم پور.